JANION MARIA Żyjąc tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji

Maria Janion (1926-2020) - profesor, historyk literatury, idei i wyobraźni symbolicznej. Stworzyła szkołę badania romantyzmu. W swoim nauczaniu, jak i w książkach, także najnowszych: Kobiety i duch inności (1997), Płacz generała. Eseje o wojnie (1998), Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi (2000), tamie utarte stereotypy odczytywania literatury, odnawia znaczenia idei i szuka nowych, bezkompromisowych świadków egzystencji.

Niepokojące tematy egzystencji są ośrodkiem rozważań tej bardzo osobistej książki. Przewija się przez nią myśl przewodnia: przeświadczenie o równości "świata i zaświata", obecne u Leśmiana, z którym skądinąd spokrewniony duchowo był Jacek Malczewski. W historii samobójstwa Kleista, w prozie Gombrowicza i Grassa, w znanej Mickiewiczowi mitycznej botanice, w pamiętnikach Chateaubrianda i opowieściach Edgara Allana Poe Maria Janion śledzi sąsiedztwo świata żyjących i nieznanej "drugiej strony". Okazuje się ono fundamentalną cechą naszej kultury. Przerażenie i piękno stanowią o tragizmie ludzkiej egzystencji, widocznym zwłaszcza w "Mitologii Greków i Rzymian" Zygmunta Kubiaka, o której entuzjastycznie pisze autorka. Tragizm może jednak ulec zawieszeniu – jak w Szekspirowskim "Śnie nocy letniej", o którym mowa jest w innym eseju. Dzienniki osobiste Amiela i Czapskiego ujawniają "myśl nieokreśloną" intymistów. Literatura igra złudzeniami właściwymi nieodmiennie widzeniu i poznaniu. Ale też to literatura stawia przed nami bolesny, szczególnie po XX wieku, dylemat "estetycznego pozoru".

Tytuły esejów :

I:

Apokalipsa bez zbawienia. Tematy jeanpaulowskie.
Dyptyk o Chateaubriandzie.
Bańka mydlana.
„Dziwaczny wzrost”.
Zwierciadło zwierciadeł.
Od cierpienia do nudy – i z powrotem.
Śmierć: anegdota i filozofia.
Trzy daty.
Namiętność, tragedia, absolut.
Przeraźliwość istnienia.
Nadmiar bólu.

II:

Miłość do upadku.
Zniknąć samemu sobie.
Pułapka Jamesa.
Szymon Słupnik, karzeł i szczurzyca.
Między śmiechem a śmiercią.
Salome tańczy.
Latający Holender.
Edyp na rozstajach dróg.
Przerażenie i piękno.
Mityczny czar wiosny.
Miłość: fundament Europy.

III:

Przygody przygodnej podmiotowości.
W śmierci.
Nie wiem.